Δημοσίευμα εφημερίδας Ελευθεροτυπίας για το Ανδρομονάστηρο
700.000€ από το ΕΣΠΑ για την αναστήλωση μεσσηνιακού μνημείου του 13ου αιώνα
Θαύμα στο Ανδρομονάστηρο
Μοσχοβολάει άρωμα παλιάς βυζαντινής αρχοντιάς, αν και από τα ερειπωμένα παραθυρόφυλλά του μπαινοβγαίνει ο λυπητερός ήχος της εγκατάλειψης.
Το συγκρότημα κοντά στην Αρχαία Μεσσήνη σ' ένα ειδυλλιακό τοπίο Κάθε Πρωτομαγιά και ανήμερα του Σωτήρος (6 Αυγούστου) το Ανδρομονάστηρο, ο σπουδαίος αυτός βυζαντινός γείτονας της αρχαίας Μεσσήνης, συγκεντρώνει πλήθη, όχι μόνο σε ανάμνηση της παλιάς ζωντανής Μονής Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, αλλά και γιατί βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο με πλούσια βλάστηση, πέτρινα γεφύρια και πεντακάθαρα τρεχούμενα νερά. Δροσερό πόσιμο νερό αναβλύζει και μέσα από το Καθολικό του συγκροτήματος. Το ιερό έχει κτιστεί πάνω από μια πηγή, η οποία ξεδιψούσε αιώνες ολόκληρους τη γειτονική Ανδρούσα.
Με τα οικονομικά δεδομένα της σημερινής εποχής, δεν θα περίμενε κανείς ότι θα θεωρούσαν κάποιοι ως προτεραιότητα την αναστήλωση αυτού του μνημείου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Πετράλωνα, 5 χλμ. από την Αρχαία Μεσσήνη, σε μια σχετικά απομονωμένη περιοχή στην ύπαιθρο. Κι όμως το έργο επελέγη και εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ με 700.000 ευρώ. Οφείλεται στους αρχαιολόγους της 26ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, που χαρακτήρισαν την αναστήλωσή του ως έργο υψίστης προτεραιότητας. Κι ήταν πράγματι. Μεγάλα τμήματα των κτιρίων του κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, όπως το Πυργόσπιτο και η Τράπεζα, όπως μας είπαν από την Εφορεία. Η επέμβαση άρχισε προ ημερών με αυτεπιστασία, δηλαδή με τη στενή παρακολούθηση των ανθρώπων της.
Το ιστορικό ίδρυσης του μοναστηριού ανάγεται στη βυζαντινή εποχή (13ος αιώνας). Η τοπική παράδοση το έχει συνδέσει με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο (1282-1326) εξ ου και η ονομασία του Ανδρο-μονάστηρο, όπως επίσης με τον καταγόμενο από την Ανδρούσα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αγιο Αθανάσιο. Η παράδοση αυτή δεν έχει επιβεβαιωθεί με γραπτές μαρτυρίες και γι' αυτό δεν είναι επιστημονικά αποδεκτή.
Οι ειδικοί ωστόσο θεωρούν το μοναστηριακό συγκρότημα ως το σπουδαιότερο της μεσσηνιακής υπαίθρου και ένα από τα ωραιότερα της Πελοποννήσου. Το υπουργείο Πολιτισμού, ήδη από τη δεκαετία του '60 έχει χαρακτηρίσει το Καθολικό του «ιστορικό διατηρητέο μνημείο» (ΦΕΚ 473/Β/17-12-62). Τα ερείπια του μοναστηριού, που στέκουν ακόμη σε σχετικά καλή κατάσταση, μαρτυρούν την ακμή που γνώρισε στο παρελθόν. Ο επισκέπτης βλέπει το Καθολικό (σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο 12-13ου αιώνα) με τα παρεκκλήσια και τους βοηθητικούς χώρους, την πτέρυγα με τα κελιά (18ου αιώνα), έναν πύργο της ίδιας εποχής, το συγκρότημα του διαβατικού και της πύλης και έναν ακόμη πύργο και σε επαφή με αυτόν ένα τριώροφο κτίσμα, που αποτελούσε την Τράπεζα των μοναχών.
Οι μελετητές του μνημείου θεωρούν την επέμβαση ως μια ευκαιρία για την επισταμένη μελέτη του. Επισημαίνουν πως η μονή είναι «πολύτιμη για τη μελέτη της μοναστηριακής αρχιτεκτονικής, μιας και διατηρεί πλήθος αυθεντικών στοιχείων, κατασκευαστικών, μορφολογικών και λειτουργικών». Εχουν διαπιστώσει, για παράδειγμα, ότι μεγάλο μέρος του αρχικού μαρμάρινου εικονοστασίου είναι πλέον ενσωματωμένο στο μεταγενέστερο κτιστό τέμπλο του Καθολικού. Επίσης η τοιχοποιία εξωτερικά έχει στο μεγαλύτερο μέρος της επιχριστεί, κι όταν το επίχρισμα αυτό καθαιρεθεί, «θα φωτιστεί η αινιγματική οικοδομική του ιστορία».
Αλλά και η Τράπεζα αρχικά ήταν διώροφη, θολοσκέπαστη στα βόρεια του ναού και πιθανολογείται πως κτίστηκε τον 14ο αιώνα. Σήμερα, είναι ένα από τα ελάχιστα ανάλογα σωζόμενα οικοδομήματα στην Πελοπόννησο. Τον 18ο αιώνα μετασκευάστηκε για τις ανάγκες της μοναστικής κοινότητας που διαβιούσε εκεί. Προστέθηκε ένας ακόμη ξυλόστεγος όροφος και μια μνημειακή κλίμακα κατά μήκος της νότιας πλευράς της.
Η αρχική μελέτη για την αποκατάσταση του Ανδρομονάστηρου αφορούσε το σύνολο του συγκροτήματος. Εκπονήθηκε από το μελετητικό γραφείο του αρχιτέκτονα-αναστηλωτή κ. Σωτήρη Βογιατζή με πρωτοβουλία και οικονομική στήριξη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μεσσηνίας. Εχοντας η 26η Εφορεία έτοιμη τη μελέτη και βλέποντας την κακή κατάσταση διατήρησης κάποιων τμημάτων του μοναστηριού, εισηγήθηκε την ένταξή της στο ΕΣΠΑ μαζί με επτά ακόμη μελέτες για την αποκατάσταση ισάριθμων μνημείων του νομού, που αντιμετωπίζουν επίσης σοβαρά στατικά προβλήματα. Ετσι, αντί να υλοιποιηθεί το σύνολο της μελέτης, που είχε προϋπολογιστεί στα 3 εκατ. ευρώ, αποφασίστηκε η εκτέλεση τμήματός της με 700.000 ευρώ, ώστε να δοθεί χείρα βοηθείας και σε άλλα μνημεία που καταρρέουν.
Με τα χρήματα αυτά θα αναστηλωθεί ο βόρειος πύργος και η εφαπτόμενη σε αυτόν Τράπεζα της μονής, που παρουσιάζει στατικά προβλήματα. Τμήματα του τριώροφου κτιρίου της Τράπεζας έχουν ήδη καταρρεύσει ή τελούν υπό κατάρρευση. Επίσης θα αποκατασταθεί η στέγη του Καθολικού, για να διαφυλαχθούν οι τοιχογραφίες και ο γλυπτός του διάκοσμος. Παράλληλα θα γίνεται αρχαιολογική διερεύνηση με λεπτομερή φωτογραφική τεκμηρίωση όλων των εργασιών και των δεδομένων που θα προκύπτουν.
Αν όλα πάνε καλά, σε 36 μήνες, δηλαδή τέλη του 2013, το μοναστήρι (παλιό μετόχι της Μονής Σινά και σήμερα της Μονής Βουλκάνου) θα έχει ηλεκτρικό φωτισμό, θέρμανση, ενημερωτικό φυλλάδιο, ακόμη και πληροφοριακές πινακίδες σε μορφή BRAILL για τυφλούς. Θα έχει επίσης ολοκληρωθεί η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου ώστε να γίνει επισκέψιμο και να αποτελέσει κομμάτι της καθημερινής ζωής των κατοίκων των γύρω περιοχών.
